Trong suốt lịch sử, con người đã cố gắng hiểu và giải thích các hoạt động phức tạp của tâm trí và hành vi của con người. Một trong những nỗ lực sớm nhất để phân loại nhân cách con người được thực hiện bởi bác sĩ Hy Lạp Galen vào thế kỷ thứ hai sau Công nguyên. Galen đề xuất rằng có bốn tính khí cơ bản chi phối hành vi của con người. Bốn tính khí này vẫn được công nhận cho đến ngày nay và tiếp tục ảnh hưởng đến tâm lý nhân cách đương thời.
Bốn tính khí của Galen dựa trên khái niệm rằng cơ thể chứa bốn chất dịch cơ thể hoặc dịch thể: máu, đờm, mật vàng và mật đen. Mỗi chất dịch hoặc dịch thể này có liên quan đến một tính khí khác nhau, do đó, tính khí này lại liên quan đến những đặc điểm và hành vi tính cách khác nhau.
1/ Lạc quan (máu)
Những người có tính khí lạc quan thường hướng ngoại, nhiệt tình và hòa đồng. Họ thích ở gần mọi người và phát triển mạnh về tương tác xã hội. Họ thường lạc quan và có cái nhìn tích cực về cuộc sống. Tuy nhiên, họ cũng có thể bốc đồng và có thể thiếu tập trung và kỷ luật.
2/ Nóng nảy (mật vàng)
Những người có tính khí nóng nảy thường quyết đoán, tự tin và có ý chí mạnh mẽ. Họ là những nhà lãnh đạo tự nhiên và không ngại chịu trách nhiệm về các việc họ gây ra. Họ cũng tham vọng và cạnh tranh. Tuy nhiên, họ cũng có thể bướng bỉnh và có xu hướng hung hăng hoặc thiếu kiên nhẫn.
3/ Sầu muộn (mật đen)
Những người có tính khí sầu muộn thường sống nội tâm, nhạy cảm và yêu nghệ thuật. Họ thường là những người suy nghĩ sâu sắc và có thể bị thu hút bởi những hoạt động sáng tạo như viết lách, âm nhạc hoặc nghệ thuật. Tuy nhiên, họ cũng có thể ủ rũ và có thể đối mặt với cảm giác buồn bã hoặc trầm cảm.
4/ Bình thản (đờm)
Những người có tính khí bình thản thường điềm tĩnh, dễ gần và kiên nhẫn. Họ là những người biết lắng nghe và thường được coi là những người hòa giải. Họ cũng trung thành và đáng tin cậy. Tuy nhiên, họ cũng có thể thiếu quyết đoán và có thể đối mặt với việc mất động lực.
Ứng Dụng Đương Đại Của Bốn Khí Chất
Trong khi bốn tính khí lần đầu tiên được đề xuất hơn 2.000 năm trước, chúng vẫn tiếp tục được sử dụng trong tâm lý học nhân cách đương đại. Ví dụ, Chỉ báo Loại Myers-Briggs (MBTI) là một đánh giá tính cách phổ biến dựa trên bốn tính khí. MBTI chỉ định các cá nhân thuộc một trong 16 loại tính cách dựa trên sở thích của họ trong bốn lĩnh vực: hướng ngoại/hướng nội, cảm nhận/trực giác, suy nghĩ/cảm nhận và phán xét/nhận thức. Mỗi lĩnh vực này được liên kết với một trong bốn tính khí.
Một ứng dụng đương đại khác của bốn tính khí là nghiên cứu về điểm mạnh và đức tính của con người. Trong khuôn khổ này, mỗi tính khí trong số bốn tính khí được liên kết với một tập hợp các đức tính và điểm mạnh tính cách khác nhau. Ví dụ, tính khí lạc quan gắn liền với đức tính dũng cảm, trong khi tính khí lãnh đạm gắn liền với đức tính tiết độ.
Những Phê Bình Về Bốn Khí Chất
Trong khi bốn loại khí chất có ảnh hưởng trong lịch sử tâm lý học nhân cách, chúng cũng bị chỉ trích vì một số lý do. Một chỉ trích lớn là chúng quá đơn giản và không tính đến sự phức tạp của nhân cách con người. Nhiều nhà tâm lý học cho rằng tính cách có nhiều sắc thái và nhiều khía cạnh hơn mức có thể được nắm bắt bởi bốn loại đơn giản.
Một lời chỉ trích khác là bốn tính khí dựa trên các lý thuyết y học lỗi thời đã bị khoa học hiện đại lật tẩy. Mặc dù đúng là lý thuyết của y học phần lớn đã bị mất uy tín, điều quan trọng cần lưu ý là bốn tính khí không được coi là chẩn đoán y khoa theo nghĩa đen. Thay vào đó, chúng là một khung khái niệm để hiểu các loại tính cách khác nhau và các đặc điểm liên quan của chúng.
Hơn nữa, một số nhà phê bình cho rằng bốn tính khí củng cố những khuôn mẫu có hại và không nắm bắt được sự đa dạng trong trải nghiệm của con người. Ví dụ, một số người có thể lập luận rằng tính khí u sầu có liên quan không công bằng với những đặc điểm tiêu cực như buồn bã và trầm cảm, trong khi tính khí lạc quan được ca ngợi vì những đặc điểm tích cực hơn như lạc quan và hòa đồng.
Bất chấp những lời chỉ trích này, bốn tính khí vẫn là một công cụ hữu ích để hiểu tính cách và hành vi của con người. Chúng cung cấp một điểm khởi đầu để khám phá các loại tính cách khác nhau và có thể là một cách hữu ích để hiểu rõ hơn về điểm mạnh và điểm yếu của chính mình.
Bốn tính khí của Galen đã có tác động lâu dài đến lĩnh vực tâm lý học nhân cách. Mặc dù chúng có thể không cung cấp một bức tranh hoàn chỉnh về tính cách con người, nhưng chúng đưa ra một khuôn khổ hữu ích để hiểu các loại tính cách khác nhau và các đặc điểm liên quan của chúng. Cho dù được sử dụng trong đánh giá tính cách như MBTI hay trong nghiên cứu về điểm mạnh và đức tính của con người, bốn khí chất vẫn là một phần quan trọng của tâm lý học đương đại.
